Хятадын нүдээр Монгол үнэндээ ямар улс вэ-2

Дөрөв. Хөдөлмөр эрхлэлт

Монголд ирснийхээ дараагийн өдөр л би цуварч ирсэн хэд хэдэн хятад ажилчин хүлээн авч уулзлаа. Тэд хэрхэн залилуулсан түүхээ, барилгын талбай дээр Монголын хамгаалалтын албаныханд хэрхэн дээрэлхүүлдэг, тэндээс хэрхэн зугтсан гээд хоёр хоног хоолгүй явж байгаагаа ам мэдэн ярьж гарав. Миний дэргэд 40-50 насны 10 гаруй хятад ЭСЯ-ныхаа гадаа мандаж байгаа таван одот улаан далбааг хараад яг л балчир хүүхэд шиг уйлж байлаа.

Тэдний хүсч байсан зүйл нь залилуулсан мөнгөө буцааж авах биш. Ажилласан хөлсөө авах бүр ч биш. Зөвхөн эх орондоо буцах явдал л байв. Би тэдэнд юу гэж хэлэхээ ч мэдэхгүй, албаныхаа нэг нөхрөөс зээлсэн мөнгөний талыг өгч, юуны өмнө хоол олж ид гэж явуулснаа тодхон санагдаж байна.

Тэр өдрөөс эхлээд миний утасны дугаар ЭСЯ-ны вэбсайтад тавигдаж, хууль бусаар ажиллагсад болон тэдгээрийн хөдөлмөр эрхлэлттэй холбоотой маргааныг өдөр бүр 24 цагийн турш хүлээн авч, шийдвэрлэх ажил эхэлсэн юм даа.

Монголд ажилласан хоёр жил таван сарын хугацаанд нийт 5000 гаруй гомдлыг утсаар, 4000 гаруй гомдол мессежээр хүлээн авч, 100 гаруй удаа ажлын талбар дээр нь очин шийдвэрлэсний 6000 гаруй нь Монголд ажилласан хүмүүстэй холбоотой асуудал, хэргүүд ярайж байв.

Монголд ирж ажиллаж буй хятад иргэдийн ихэнх нь барилгын ажилчид бөгөөд бүгд Хятадын Төрийн Зөвлөлийн "Гадаадад хөдөлмөр эрхлэлтийн хамтын ажиллагааг зохицуулах журам” зөрчиж, ямар ч хөдөлмөр эрхлэх гэрээ, бичиг баримтад гарын үсэг зуралгүйгээр, хууль бус зуучлагчдаар дамжин, эсвэл шууд ажил гүйцэтгэгчтэй хамт Монголд орж ирсэн хүмүүс байдаг юм билээ. Анхандаа гадаадад гарч ажиллавал сард ойролцоогоор 20000 юань олох боломжтой гэсэн ойлголттой ирээд, үр дүнд нь 4-5 сар зовж ажилласныхаа эцэст цалингаа ч авч чадахгүйд хүрнэ. ЭСЯ руугаа утсаар ярьж, мессеж бичиж гомдол мэдүүлж суудаг. Зарим нь бүр "9 дүгээр сарын Улаанбаатарт өвлийн хүйтэн орж, гадаа цас хунгарлан орлоо, хөөрхий ажилчин би дан хувцастай унтаж, цалин ч байхгүй зовж байгааг үгээр илэрхийлэхэд хэцүү” гэх шүлэг хүртэл бичсэн гээч.

Ийм нөхцөлд бид тэднийг зохицуулахаас аргагүй. Гол хариуцаж байгаа байгууллага нь Хятадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж. Иймд хятад хүндээ аль болох цалинг нь өгүүлэхээр ярьж, эх оронд нь буцаадаг. Зарим ажилчин бизнес айлчлалын болон аяллын виз авч Монголд орж ирчихээд ажил хийдэг нь өөрийн улсын хууль журмыг зөрчөөд зогсохгүй Монголынхыг ч зөрчиж байгаа хэрэг юм. Монголын хуульд зааснаар Монголд хөдөлмөр эрхлэх гэж буй гадаадын иргэн Хөдөлмөрийн яамнаас зөвшөөрсөн ажиллах визээр орж ирдэгээс гадна оршин суух үнэмлэх авах ёстой.

Ийм ажилчдын нөхцөл ч тийм сайнгүй. Тэд Монголд ирээд ажлын талбай дээрээ хамгийн хүнд хэцүү ажлыг хийдэг. Хэдэн хятад ажилчин ажлын талбай дээрх дарамтыг тэсэлгүй гарч зугтан, хэл нэвтрэлцэхгүй, танихгүй газар 4-5 цаг тэнэж явсны дараа ЭСЯ-аа нэг юм олж ирээд, тусламж гуйсныг би санаж байна. Би хамт ажилладаг нөхрөө дагуулан тэднийг даган машинаар бүхэл оройжингоо хайж хайж, хотоос 10 гаруй километр зайтай ажиллаж байсан газар нь олж очсон. Аравдугаар сарын үед цас, бороо холилдон орж байсан ч өвлийн хүйтэн тэр өдөр тэдгээр 7-8 хүн ачаагаа үүрээд ажлынхаа газраас төв зам хүртэл биднийг даган алхахдаа баярлан, талархсан сэтгэлээ тасралтгүй илэрхийлж явж билээ.

Өглөө үүрээр, эсвэл амралтын өдрүүдээр ч гомдол мэдүүлсэн иргэд тасралтгүй утсаар ярьдагт би хэдийнэ дассан бөгөөд тэдгээр хүмүүст аль болох туслахыг боддог байв. Заримдаа ч үнэхээр уур хүрмээр үе тохиолдоно.

Заримынх нь мэдлэг, боловсрол ч үнэхээр тааруухан. Гадаадад олон жил ажиллаж, цөөнгүй орнуудаар явсан ч аль ч улсад нь тав тухтай ажиллаж чадаагүй 100 гаруй тооны хүмүүс нэг удаа ЭСЯ-ны гадаа ирж бүчин зогслоо. Манай 60 гаруй настай зөвлөх тэдний асуудлыг зохицуулах гэж цагдаагийн газар шөнийг өнгөрөөж, 10 гаруй цаг зогсохдоо ганц балга ус ч уугаагүй. Харин нөгөө ажилчдыг цагдаагийнхан авч явж зохицуулах үед тэд өөрсдийгөө ажил хийж чадахгүй, зодолдож л чадна гэцгээж. Монголын цагдаагийнхны байцаалтыг эсэргүүцэж байсан тул тэднийг хорьж саатуулсан. Бид дахин баахан цаг зарцуулж арга чарга хайсаар тэднийг шоронд орох аюулаас гэтэлгэж билээ.

2013 оны аравдугаар сарын сүүлээр өвлийн халаалт ирснээс хоёр сарын дараах нэгэн өдөр ЭСЯ-наас хуваарилсны дагуу би Монголын инженерийн чиглэлийнХАМГИЙН САЙН сургууль болох ШУТИС дээр "Миний Хятадад өнгөрүүлсэн 30 жил” гэсэн сэдвээр лекц уншив. Би тэдэнд миний төрөх үеийн, балчир насны маань Хятад орон ямаршуу нөхцөл байдалтай байсан талаар ярьлаа. Эцэг, эхийн маань гэрлэж байх үед бугуйн цаг, унадаг дугуй, оёдлын машин гэсэн "3 чухал зүйл” байсан. Аав маань гэрлэх үедээ мөнгө ч байхгүй, талон ч байхгүй байсан тул ээж бусад эмэгтэйчүүдээс илүү азгүй хүн болсон. Азтай зүйл нь гэвэл ээж ямар ч байсан аавтай суусан, тэгээгүй бол би энд зогсоод Та нартай ярилцаж чадахгүй байлаа хэмээн би ярилаа. Мөн тэдэнд ноднин жил Монголд ажиллахаар ирэхээс нэг сарын өмнө хам хум хуримаа хийсэн ч бидний хурим аав, ээжийн маань тэр үед зүүдэндээ ч мөрөөдөж чадахгүй сайхан хурим болсон талаар ярьсан. Бид сайхан амьдралыг мөрөөдөж Хятадын хамгийн том хот болох Бээжинд амьдрахаар сонгосон тухай ярьсан. Энэ бүхэн нь Хятад улс өөрчлөлт шинэчлэлийн замаар тууштай замнаж буйтай холбоотой талаар юм.

» Залилуулсан мөнгөө буцааж авах биш, ажилласан хөлсөө авах бүр ч биш, зөвхөн эх орондоо буцах явдал л байв.

» Монголд ажилласан хоёр жил таван сарын хугацаанд нийт 5000 гаруй гомдлыг утсаар, 4000 гаруй гомдол мессежээр хүлээн авсан.

» Монголын өөрийнх нь ажиллах хүч ур чадвар муугаас гадна хүнд хүчир ажил хийх дургүй, хийж ч чаддаггүй.