|

Аавын "ташуурдах" ухаан

 Аавын "ташуурдах" ухаан
Надтай хамт Даньсэдийн Цэндсүрэн гэдэг хүү сурдаг байлаа. Бид хоёр нэгээсээ аравдугаар ангиа төгстөлөө нэг ангид байсан юм. Тэр нэлээд хэрсүү хүү байж. 1969 оны хавар хоёулаа сургуулийнхаа биеийн тамирын талбай дээр тоглож байтал тэр маань "Танай аав ирж явна” гэдэг юм байна. Харсан чинь урдаас цагаан морьтой хүн ирж явна.

Хүнийг нь таних боломжгүй хол байсан юм. Манай аав биш байх аа гэсэн чинь "Мөн мөн, чиний аав морио хайрлаад ташуурдахгүй, ташуураа нүднийх нь ойролцоо хөдөлгөж харагдуулаад явдаг юм. Аав надад тэгж хэлсэн” гэдэг юм байна. Цагаан морьтой хүн ч дөхөөд ирлээ. Аав мөн байлаа. Ингээд би аавынхаа нэгээхэн ухаан, зан чанарыг найзаасаа мэдэж авсан юм. Аав маань моринд хорхойсдоггүй, унаагаа хайрладаг хүн байжээ. Хол явахын тулд хань, унаагаа зовоохгүй байхын  учрыг сайн мэддэг байж. Ташуураа нүднийх нь хажууд хөдөлгөхөөр морь нь сүүлээ  хөдөлгөөд  явдлаа жаахан хурдасгана. Морины хондлой өвдөхгүй, явдал хэвийн. Бид эцэг, эхээс олуулаа.

Яг ийм аргаар биднийг өсгөж хүмүүжүүлжээ, аав маань. Урт ташуур барихгүй. Урт, хүнд ташуур барьчихаад гозгонуулаад байвал өөрийн гар, морины зоо нь зовно биз дээ. Морь, малаа сайхан арчилна. Манай морьд л өвөл, зунгүй хондлой нь хотойсон тарган явдаг байлаа. Атар тарган байлаа ч морьд нь номхон. Нутгийнхан морьдыг нь андахгүй. Морь уяхгүй, мал зовоохын нэмэр гэж хэлдэг. Гэхдээ "шар" Бадрахын саарал ч аргагүй л хурдан морь юм аа гэж ярина. Том хүү Даш-Ёндонгийн цэнхэр /цагаан/, удаах хүү Дашдаваагийн хүрэн гэсэн хоёр сайхан морь байлаа. Унаганаас нь зүсэлж өгсөн юм гэнэ лээ. Хоёр том хүүгээ ишигний эвэр шиг ижилхэн хоёр "жаахан юм” байхад нь "хол явахыг” бэлгэдэж зүсэлсэн юм байлгүй. Тэр хоёр мориндоо илүү хайртай байсан шиг санагдаад байдаг юм. Хотод байгаа хоёрыгоо санахаараа хоёр морийг нь хардаг байсан юм болов уу, үе үе уячихсан байдагсан.

Тэр хоёр морь адууных нь чимэг болдог байжээ. Хүүхэд эцгийнхээ ухааныг "ухаж” гүйцэх биш дээ. Лавлаж мэдэж авах юм мөн ч их байж дээ. Малчин монгол хүний морь, малаа хайрлах хар ухаан одоо хаахна яваа бол. "Хар авдар”-т  нуугдчихсан уу, хурдан тэрэг хийсгэчихэв үү. Монголчууд бие биеэ жаргааж чаддаггүй юм гэхэд зовоохгүй амьдарвал сайнсан.
 
Б.Монхоо

385 сэтгэгдэл